Groote Oorlog 1914-1918

De eerste Wereldoorlog, ook wel ‘Groote Oorlog’ genoemd duurde van 28 juli 1914 tot en met 11 november 1918. Gedurende die 4 jaren waren allerlei grootmachten betrokken, werden meer dan 60 miljoen militairen gemobiliseerd en vonden miljoenen soldaten en gewone burgers de dood. De oorlog vond letterlijk in de achtertuin van mensen plaats en liet bij velen een groot litteken achter. Ook de Vlaamse velden werden niet gespaard. Zo ook Halen, waar de Slag der Zilveren Helmen plaatsvond op 12 augustus 1914.

De Duitsers veroverden aan het begin van de Eerste Wereldoorlog de forten rond Luik. Als reactie hierop koos de Belgische legerleiding de Gete als natuurlijke verdedigingslijn om de opmars van de Duitsers in noordelijke richting te verhinderen. De Belgische verdediging bestond uit ruiters van de Lansiers en Gidsen, een bataljon Karabiniers-Wielrijders (de ‘Zwarte Duivels’) en twee voetvolkregimenten, het 4de en 24ste Linieregiment, ondersteund door artillerie onder bevel van Generaal de Witte. De Duitse generaal von der Marwitz vertrouwde op zijn gevreesde ruiterij. Maar de Belgen waren veel beter vertrouwd met de velden en holle wegen tussen Halen en Loksbergen. Verscholen in grachten wachtten ze de aanvallers op - niet met de blanke sabel, maar met karabijnen en geweren. Aan Belgische kant telde men 180 gesneuvelden van de 5.000 militairen, langs Duitse zijde sneuvelden 140 van de 3.000 manschappen. Meer dan 400 paarden vonden er eveneens de dood. Het is het laatste grote gevecht geweest in West-Europa op ruiterijdivisieniveau.

Na afloop lag het slagveld in Velpen bezaaid met blinkende Duitse helmen; hetgeen August Cuppens, de pastoor van Loksbergen inspireerde tot de benaming ‘Slag der Zilveren Helmen’. Hij schreef er nadien ook het gedicht ‘De slag der Zilveren Helmen’ over.

Elk jaar nog wordt de Slag der Zilveren Helmen plechtig en met militair eerbetoon herdacht; elk 5de jaar van de herdenking is er nog specifiekere aandacht (in 2019 - 2024 - 2029 - ...).

Heel wat straatnamen in Halen verwijzen als eerbetoon naar de Slag: Zwarte Duivelsstraat, Generaal de Wittestraat, Liniestraat, Lanciersstraat, Gidsenstraat, Gemengde Brigadestraat en Kanonniersstraat.

Je kan nog heel wat monumenten en plaatsen bezoeken die herinneren aan de Slag en de Grootte Oorlog in het algemeen.

De wandel- en fietstochten ‘Zilveren Helmenroute’ en ‘Slagveldwandeling’ nemen je mee langs vele van deze plekken.

Dit zijn wij, 44 helmen

Limburg herdacht de Eerste Wereldoorlog met de tentoonstelling "Limburg 1914-1918: Kleine verhalen in een Groote Oorlog": 44 betonnen Stahlhelmen die de Duitse bezetting symboliseren in Limburg. Elke helm vertegenwoordigt één Limburgse gemeente en werd door plaatselijke kunstenaars, verenigingen en scholen kunstzinnig bewerkt. Samengebracht geven de helmen blijk van erg uiteenlopende en gevarieerde invalshoeken rond het thema oorlog en herinnering. De 44 helmen staan nu op het veld waar de Slag der Zilveren Helmen destijds bevochten werd. De helmen vormen een blijvend symbool dat de Eerste Wereldoorlog in Limburg herdenkt.

Locatie
Betserbaan, vlakbij het Monument voor de Zwarte Duivels
Een onversierde betonnen helm op de top van de berm geeft de locatie aan.

Vergulde ruiterstandbeeld

Het standbeeld van Jules Jourdains werd bij de 10-jarige herdenking van de slag in 1924 onthuld door koning Albert I. De kolom vermeldt de namen van de Belgische regimenten die meevochten tijdens de Slag van Halen. Het initiatief voor het plaatsen van een oorlogsmonument kwam van de Touring Club van België. De Touring Club had geijverd voor de invoering van de fiets in het Belgische leger en stond mee aan de oprichting van het regiment van de Karabiniers-Wielrijders die het Duitse leger sterk verzwakte tijdens het gevecht.

Locatie
Aan de kerk op de Markt

Sint-Pieter-in-de-Bandenkerk

De beschermde en gerestaureerde Sint-Pieter-in-de-Bandenkerk heeft een 13de-eeuwse toren in Diestse ijzerzandsteen. De 16de-eeuwse spitse bogen en de grote brandramen van schip en koor zijn duidelijke kenmerken van de Demergotiek, wat in Limburg zeldzaam is. Op 18 augustus 1914, bij de doortocht van de Duitsers, werd de kerktoren in brand gestoken.

Locatie
Markt

Getebrug met gedenksteen

Dit is de exacte locatie van het eerste treffen tussen de Karabiniers-Wielrijders en de Duitse troepen. Net over de Gete bevindt zich links de voormalige brouwerij Wouters, waar de eerste Belgische verdedigingslijn opgesteld stond.

Locatie
Zwarte Duivelsstraat 35

Heldenkapel

Deze kapel werd opgericht ter nagedachtenis van de gesneuvelden en de oudstrijders van Halen van WO I en WO II. Links van de kapel staat de herdenkingsplaat voor het 4de Lansiersregiment dat de omgeving van de IJzerwinning hoeve heeft verdedigd.

Locatie
Hoek Zittaardstraat en Kanonniersstraat

Monument Zwarte Duivels

De Betserbaan, een holle weg, had in 1914 een diepte van maar liefst 4 m. Tijdens de Slag der Zilveren Helmen was deze weg van strategisch belang. Aan de holle weg hadden de Duitse ruiters namelijk problemen om de steile hellingen af te komen en werden ze onder vuur genomen door de Zwarte Duivels, die zich in de bosjes en struiken verschanst hadden.
In 1976 werd het monument ter ere van de Zwarte Duivels ingehuldigd ter ere van de Karabiniers-Wielrijders voor hun verbeten tegenstand tijdens het gevecht van 12 augustus 1914. Ter herinnering aan al de gesneuvelden, zonder onderscheid van herkomst, godsdienst of taal, werd bij gelegenheid van de 75ste herdenking in 1989 het Europese Kruis opgericht.

Locatie
Betserbaan, aan de treurwilg

Belgische militaire begraafplaats en gedenkzuil

Daar de Belgen de zwaarste verliezen leden in de omgeving van Velpen werd er in 1915, nog tijdens WO I een militair kerkhof van 55 are aangelegd. Hier rusten 181 Belgische gesneuvelde soldaten, waarvan 109 het leven lieten tijdens de Slag en 31 onbekend bleven.
Naast het militair kerkhof staat de gedenkzuil van het 4de en de 24ste Linieregiment. Het monument werd onthuld in 1939.

Locatie
Liniestraat, naast de toegang tot de huidige stadsbegraafplaats in Velpen

Gedenksteen 5de Regiment Lansiers

In deze omgeving brak het 5de Regiment Lansiers de stormaanval van de Duitse ruiterij. Hier was tot in 1924 een klein kerkhof van gesneuvelde Belgische militairen. Nadien werden de lichamen overgebracht naar de Belgische militaire begraafplaats in Velpen. De gedenksteen dateert van 1934.

Locatie
Hoek Zilveren Helmenstraat en Lanciersstraat

IJzerwinning hoeve

Gelegen aan de IJzerenbeek aan de rand van het slagveld heeft dit gebouw, dat dateert uit het begin van de 19de eeuw, een belangrijke rol gespeeld tijdens de bloedige veldslag op 12 augustus 1914. Zij werd het strategisch punt voor de Duitse aanvallen te paard om zo de Belgische kanonnen die opgesteld stonden op de Mettenberg uit te schakelen. De Belgische soldaten hadden zich verschanst in de bijgebouwen en de struiken rond de hoeve. Zij weerstonden gedurende meer dan drie uren de charges van de Duitse ruiterij. Aan de hoeve staat een herdenkingsplaat voor het 4de Lansiersregiment.

Locatie
IJzerwiningstraat 2

Herdenkingskruis voormalige Duitse militaire kerkhof

Hier werden 111 Duitse gesneuvelden begraven. Zij werden in 1956 overgebracht naar de Duitse kerkhoven in Vladslo en Langemark. De oorspronkelijke zuil met het ijzeren kruis staat er nog.

Locatie
Vlakbij de IJzerwinninghoeve, IJzerwinningstraat 2

Mettenberg

Op deze 55 m hoge berg stonden de Belgische kanonnen opgesteld tijdens de Slag der Zilveren Helmen. Bij de inname van Halen door Duitse ruiters werden zij door deze kanonnen beschoten. Deze opstelling was het doel van de Duitse stormritten te paard.

Locatie
Ten noordwesten van de IJzerwinninghoeve, IJzerwinningstraat 2